İnsan Nedir?

Yazar

Mark Twain; 1835-1910 yıllarında yaşamış Amerikalı yazar. Gerçek ismi Samuel Langhorne Clemens’dir. 1835 yılında Florida’da doğdu. Babasının ölümüyle okuldan ayrılıp bir matbaada çırak olarak çalışmaya başlayan Twain, bunun ardından ağabeyinin çıkardığı Hannibal Journal adlı yerel gazetede dizgici olarak çalışmaya başladı. Aynı gazeteye ve bir mizah dergisi olan The Carpet-Bag’e mizah yazıları yazdı.Dört yıl boyunca Missisippi nehrinde kaptanlık yaptı. Geminin dibe oturmaması için gerekli su derinliğini ölçen bir gemici terimi olan Mark Twain (Anlamı; “iki kulaç derinlik”) ismini ilk kez 1863’te mizahi bir gezi yazısında kullandı. 1867’de ilk kitabı “Calaveras İlinin En Hızlı Sıçrayan Kurbağası” yayımlandı. En ünlü kitaplarından biri olarak sayılan “Tom Sawyer’in Maceraları”nın ardından, başyapıtı sayılan “Huckleberry Finn’in Maceraları”nı yazdı. 1906’da yazmaya başladığı otobiyografisini bitiremeden 1910 yılında vefat etti.

Kitap

İnsan Nedir?; Fikir olarak sindirilmesi ve basılması için 20 küsur yıl bekleyen eser sonunda 1906 yılında yayımlanmış ve sadece 250 adet basılmıştır. Mark Twain’in diğer eserlerinden farklı bir yapıya ve içeriğe sahiptir; Yaşlı bilge bir adam ile genç bir adamın karşılıklı diyaloglarından oluşan eserde felsefi üslup ön planda tutuluyor. Bahsi geçen konulara farklı bakış açılarından bakılıyor ve değerlendiriliyor.

Kitabın ana konusu “İnsan”; yaşlı bilge adam üzerinden insan’ın ne olduğu sorgulanıyor ve tarif edilmeye çalışılıyorken, genç adam üzerinden bu tarif çürütülmeye çalışılıyor. Bu yaklaşım ile farklı konularda “İnsan” masaya yatırılıyor ve özünün ne olduğu incelenmeye başlıyor.

Kitap yorumu

Üzerinde bol bol düşünülecek, tartışılacak ve farklı bir bakış açısı edinilecek bir kitap. Zihninizi açacak olan kitap güzel bir çeviriye sahip ve akıcı bir şekilde ilerliyor. Felsefi bir eser olması gözünüzü korkutmasın, gayet anlaşılır bir dilde ve muhabbet havasında yazılmış. Okudukça içine gireceğimiz kitapta kendimize bir bakış atacağız ve İnsan Nedir? diye soracağız.

Eserde, sorulan bu soruya karşılık, konuşmacılardan biri olan yaşlı bilge adam “İnsan”ı bir makineye benzeterek konuya giriyor ve benzetmeler ile insanın özünü ve yapısını örneklendirmeye çalışıyor. Genç adam ise yer yer bu fikirlere ve örneklere karşıt örnekler sürerek kabul etmiyor veyahut karşı tarafın fikrini kabul ediyor ama diyerek istisnai bir örnek veriyor. Ancak, bu karşıt fikirler için yaşlı adam’ın sorduğu sorular genç adam’ı fikirlerinde haklı olup olmadığını sorgulamaya zorluyor. Twain böylece, okuyucuları da bu sohbete dahil ediyor ve bu diyalogun taraflarını sorgulatıyor.

Peki nedir yaşlı bilge adamın iddiası; İnsan bir makinedir ve sadece dışarıdan bir etki ile çalışmaktadır, özgür iradesi yoktur ve ilişkiler bütünüdür. İyi de bu nasıl olur? Özgür bir irade yoksa seçimlerimizi neye göre yapıyoruz peki ?

Yazarın bir iddiası da şu; bir iyilik yaptığımızda gerçekte karşımızdakini mutlu etmeyi düşünmüyoruz. Sadece kendi onayımızı almak için ve kendi iç tatminimizi sağlamak için bu iyiliği yapıyoruz. Nasıl yani?

Ayrıca, “Coğrafya kaderdir” olgusuna da bir cevap verilmektedir. Bir insanın çevresi, yaşadığı ortam, kültür, inançlar ve benzeri etkiler o insanın tercihlerini, beğenilerini, yaşam tarzını, siyasi görüşünü ve hatta ahlakını yarattığından da bahsediyor. Mesela, Shakespeare İngiltere’de değil de Türkiye’de veya Fransa’da doğmuş olsaydı oranın ortamına, kültürüne ve inancına göre yoğrulacak ve ona göre eserler verecekti deniyor.

Kitabı okumaya başladığımda ne diyor bu yaşlı amca, neler anlatıyor diyordum. Sonunda kendimi yaşlı bilge adama hak verirken buldum. Her ne kadar genç adam itiraz ediyor gibi gözükse de yaşlı adamın fikirlerini daha da sağlamlaştırdığını düşünüyorum. Bu düşünce düellosundan sonra ben de artık kendimi -tam manasıyla olmasa da- makine gibi görüyorum. Yok artık insan da makine olur mu yahu diyenleri kitabı okumaya davet ediyorum 🙂

Okuyucu kitapta geçen fikirlere ister katılsın ister katılmasın bu kitabı okumuş olmak okuyana çok şey katacaktır. Bana göre herkesin mutlaka bir gün okuması gereken bir kitap. Keyifli okumalar diliyorum!

Alıntılar;
* Vicdanımız, bizim de acı çekmeye başladığımız noktaya varıncaya kadar diğerlerinin maruz kaldığı sıkıntıları umursamaz. İstisnasız tüm durumlarda, bu bizi de rahatsız etmeye başlayıncaya kadar, diğer kişinin acısına kayıtsız kalırız.
* Eğitim kafayı geliştirmek demektir. Belleği doldurmak değil.
* İnsan bir bukalemundur; doğasının yasası gereği, bulunduğu yerin rengini alır.
* Sen hiç zihnine çalışmayı durdurmasını ve uyumana izin vermesini rica ederek, yalvararak, em­rederek gece boyunca dönüp durmadın mı?
* İnsanlara kendimi anlatmayı, işlerine geleni duyduklarını fark ettiğimde bıraktım.
* İnsan, fedakarlık ediyormuş gibi yapar. Fakat kelimenin gerçek anlamıyla böyle bir şey yoktur ve asla da var olmamıştır. İnsan sık sık, gerçekten de kendini sadece bir başkası uğruna feda ettiğini düşünür. Fakat yanılmış olur. Temeldeki dürtüsü, doğasının ve eğitiminin bir gereksinimini tatmin etmektir. Böylece, ruhu için huzur bulabilir.

Künye

Yazar: Mark Twain

Sayfa sayısı: 136 sayfa

Çevirmen: Utkan Atbakan ve Gamze Keskin Yurdakurban

Özgün Adı: What is man?

Yayınevi: Dedalus Yayınları, 2.Baskı

İçindekiler

1- Makine İnsan, Şahsi Hüner – Sayfa 1

2-İnsanın Yegane Güdüsü – Kendi Onayını Güvence Altına Almak – Sayfa 27

3- Konuyla İlgili Örnekler – Sayfa 45

4- Eğitim – Sayfa 61

5- Makine Hakkında Daha Fazlası – Sayfa 83

6- İçgüdü ve Düşünce – Sayfa 99

Arka kapak

Halley kuyruklu yıldızının dünyadan göründüğü gün doğan Mark Twain, bir kahin edası ile bu yıldızın tekrar görüneceği gün öleceğini bildirmiş. Nitekim, kehaneti tutmuş da.

Mark Twain’in İnsan Nedir?’i, uzun bir dinlenme süresinin ardından ve sadece belirli kişilere dağıtılmak üzere, yalnızca 250 adet basılmış. Bu kitap, 240. nüsha kullanılarak tercüme edildi. İnsan Nedir?’de Twain, bilinen öykücü tarzının dışına çıkıyor ve insanın kendi kendisini sorgulamasına yol açacak çarpıcı fikirleri sohbet havasında ortaya koyuyor.

Mark Twain’in İnsan Nedir?’i ilk kez Türkçe’de.